Zanimljiva istorija Srbije – Ognjište i oblutak – glavne svetinje

Zapad je smrt, istok je život. Ovakvo razmišljanje stanovnika kulture Lepenskog Vira, jedne od najastarijih kultura na svetu koja je ponikla na području današnje Srbije, na Dunavu, nije iznenađujuće. Sunce izlazi na istoku, zalazi na zapadu. Sunce donosi život, tama donosi smrt.   

Arheologe začuđuje nalaz da su naši preci sahranjivali svoje mrtve u različitim položajima. Arheološkim iskopavanjima je ustanovljeno da su Lepenci sahranjivali svoje umrle na različite načine: u opruženom ili sedećem položaju, u embrionalnom, sa podignutim, skrštenim ili opuštenim rukama. Ruke imaju ulogu u religijskom ritualu.

Izvesno je da u kulturi Lepenskog Vira pokojnici, kako ističe profesor Dragoslav Srejović, povezani su uvek sa drugim, višim vrednostima. Oni počivaju u okvirima staništa, najčešće kraj ognjišta ili su položeni u središte svetilišta, i to tako da njihove ruke dodiruju s jedne strane ognjište, a s druge, sveti oblutak. Stoga grobovi ove kulture ne ilustruju individualne sudbine, već uvek izražavaju smisao ideje jedne visoko organizovane religije.   

Takođe, ponekad su lobanje pojedinaca polagane kraj ognjišta, najčešće položene na kamenu ploču i uokvirene vencem od kamena. Neki pokojnici posipani su okerom, a neki grafitom ili ribljim zubima.

Iznenađuje podatak da su deca sahranjivana isključivo pozadi naselja i to ispod poda kuća u kojima su živeli. Ovo se tumači kao briga roditelja da deca i u zagrobnom životu ne budu sama. Otkriveni su dečji skeleti i to najčešće po dva, a katkad i po pet.

Stanovnici Lepenskog Vira nikada, smatraju arheolozi, svoje mrtve nisu sahranjivali u Dunavu.

Za razliku od manje značajnih stanovnika Lepenskog Vira, poput žena i dece, zaslužni imaju posebna mesta.

Na trgu, u naselju, sahranjuju se samo pojedinci koji su uživali posebne povlastice za života i trajno poštovanje posle smrti. Arheolozi su ustanovili da su to, najčeščešće, zreli ili ostareli muškarci koji su upravljali glavnim poslovima i verskim obredima, ali u ovom slučaju i žene koji su doživele duboku starost.  

Posebno iznenađuje podatak da su Lepenci  svoje mrtve ostavljali na drveću, u šumi, kako bi životinje i insekti očistili kosti od mesa da bi ih zatim preneli u grob. Ali, opet ne celog. U grob su polagani lobanja i donja vilica, a kasnije i ostale kosti. Lobanja je poseban, sveti predmet koji stoji u svetilištu ili kraj ognjišta i ima religijski karakter.   

Pronađene su i mnogobrojne kosti pasa. Pas je u kulturi Lepenskog Vira bio ritualna žrtvena životinja.

Nebojša Đorđević