Srpski DNK projekat: Porodični grbovi Mrnjavčevićа i Balšićа
Znate li ko su vam bili preci? (12)
Koliko puta ste slušali kako vam babe, dede ili roditelji pričaju o vašim precima, navodeći njihova imena, kad i gde su živeli, a da o tome sada ne znate ništa.
Da li Vi znate istoriju svoje familije? Da li vaša familija ima svoj grb? Šta znači vaše ime ili prezime? U današnje vreme je uz pomoć DNK testova lako proveriti da li je možda baš vaša familija u srodstvu sa Nemanjićima, Teslom, Đokovićem ili možda sa Karlom Maldenom, Pitom Maravićem, Džordžom Fišerom, Džejkom Aleksom Mandušićem, Lensom Šijanom ili Mičelom Pejdžom (o njima možete više pročitati u broju 27 od avgusta 2018. godine koji možete naći na našem sajtu www.balkancitymagazine.com)
Zato ćemo vam u narednih nekoliko brojeva predstaviti Društvo srpskih rodoslovaca „Poreklo“ iz Beograda, koje se od 2012. godine bavi istraživanjem porekla našeg naroda. Oni su pokrenuli Srpski DNK projekat, koji ima za cilj da iz dobijenih podataka sagleda strukturu našeg naroda. Osim o ovom projektu pisaćemo i o poreklu imena, poreklu prezimena, grbovima…
Porodični grbovi Mrnjavčevićа i Balšićа
Osim lepeze zemaljskih grbova o kojima smo pisali u prethodna dva broja, ilirski grbovnici donose i oko 150 porodičnih grbova, a pojedini prepisi s kraja 17. i početka 19. veka i do blizu 200 porodičnih znamenja. U nekoliko narednih brojeva predstavićemo deset najinteresantnijih porodičnih grbova iz Ilirskog grbovnika.
Već na samom početku ove plejade najistaknutijih porodica našeg srednjeg veka, nailazimo na grb Mrnjavčevića, despota i srpskih kraljeva iz 14. veka. Grb čini štit na kome su prikazana znamenja Srbije, na srebrnom crveni krst između četiri plava ognjila, a preko krsta beli orao u poletu. Dok sadržaj štita nedvosmisleno poručuje da su oni kraljevi Srbije, čelenka ovog grba u nauci je dugo predstavljala zagonetku. Naime, tu je prikazana naga žena, plave kose i naglašenih ženskih atributa, koja u desnoj ruci drži crveno-srebrnu zastavu tipa penon, na kojoj je prikazan srebrno-crveni orao. Uporednom analizom sličnih motiva u likovnoj umetnosti 16. i 17. veka došlo se do saznanja da je u čelenci grba Mrnjavčevića zapravo rimska boginja Fortuna. Kako je bila u pitanju čelenka, dakle figura koja izrasta iz šlema, izostao je njen glavni atribut – točak ili sfera na kome Fortuna stoji, a koji najbolje opisuju njenu prirodu i kako je sreća slepa i promenjiva. Upravo takva je bila i sreća Mrnjavčevića, koji su za kratko vreme postali možda najuticajnijim vladarima Balkana, da bi nakon Maričke tragedije 1371. godine i pogibije kralja Marka na Rovinama 1395. godine zauvek nestali sa istorijske pozornice.
Zanimljiva prošlost veže se i za grb Balšića, gospodare Zete. Na crvenom štitu prikazana je mnogozračna srebrna zvezda, a u čelenci glava vuka sa isplaženim jezikom. Iako su Balšići potvrđeni u srednjovekovnim heraldičkim i sfragističkim izvorima, u gotovo svim izvorima kao osnovni motiv i na štitu i u čelenci javlja se glava vuka. Zvezda u grbu Balšića javlja se tek pojavom ilirske heraldike krajem 16. veka, a njeno poreklo nalazimo u grbu napuljske porodice de Balzo, koja se u nekim genealogijama toga i krasnijih vremena dovodila u vezu sa zetskim Balšićima. Zvezda u njihovom grbu, grbu porodice de Balzo, zapravo predstavlja Vitlejemsku zvezdu. Ona simbolizuje njihovog legendarnog pretka Baltazara, jednog od trojice mudraca koji su prvi darivali novorođenog Hrista. Ovaj grb od 17. veka često će se koristiti i kao grb Zete na raznim heraldičkim kompozicijama kojima se veličala slavna prošlost Južnih Slovena i propagiralo njihovo oslobođenje iz Osmanskog carstva i ujedinjenje u zajedničku južnoslovensku državu.
U sledećem broju: Porodični grbovi Vojinovićа i Ćendisaljićа
Branko Todorović i Milan Brašanac
