Srpski DNK projekat: Grbovi zemalja južnoslovenskog prostora (II deo)
Znate li ko su vam bili preci? (10)
Koliko puta ste slušali kako vam babe, dede ili roditelji pričaju o vašim precima, navodeći njihova imena, kad i gde su živeli, a da o tome sada ne znate ništa.
Da li Vi znate istoriju svoje familije? Da li vaša familija ima svoj grb? Šta znači vaše ime ili prezime? U današnje vreme je uz pomoć DNK testova lako proveriti da li je možda baš vaša familija u srodstvu sa Nemanjićima, Teslom, Đokovićem ili možda sa Karlom Maldenom, Pitom Maravićem, Džordžom Fišerom, Džejkom Aleksom Mandušićem, Lensom Šijanom ili Mičelom Pejdžom (o njima možete više pročitati u broju 27 od avgusta 2018. godine koji možete naći na našem sajtu www.balkancitymagazine.com)
Zato ćemo vam u narednih nekoliko brojeva predstaviti Društvo srpskih rodoslovaca „Poreklo“ iz Beograda, koje se od 2012. godine bavi istraživanjem porekla našeg naroda. Oni su pokrenuli Srpski DNK projekat, koji ima za cilj da iz dobijenih podataka sagleda strukturu našeg naroda. Osim o ovom projektu pisaćemo i o poreklu imena, poreklu prezimena, grbovima…
Grbovi zemalja južnoslovenskog prostora (II deo)
Na osnovu najstarijih sačuvanih prepisa Ilirskog grbovnika, koji datiraju još iz poslednje decenije 16. veka, izvesno je da su od nastanka Ilirskog grbovnika prvu grupu od ukupno deset zemaljskih grobva činili grbovi Makedonije, Ilirije, Bosne, Dalmacije i Hrvatske.
Prvi u nizu je grb Makedonije, koji je predstavljen zlatnim lavom na crvenom polju. Lav je u položaju koji se opisuje kao propet, a njegovu glavu nadvisuje zlatna kruna. Korene ovog grba nalazimo još u 13. veku, u ilustrovanim hronikama koje opisuju život Aleksandra Makedonskog. Tada nastaje i legenda o devetorici najvećih junaka u istoriji sveta, koji će apokrifno dobiti grbove, a među njima u mnogobrojnim varijacijama srećemo i njegov grb. Lav u simboličnom smislu predstavlja moć i najvišu vlast, pa je zato i čest heraldički motiv na vladarskim grbovima.
Drugi po redu je grb Ilirije, ili Sve Ilirske zemlje kako stoji u originalu, koga čine srebrni polumesec i zvezda na crvenom polju. Kao grb Ilirije prvi put se javlja u Rodoslovlju gospode srpske i bosanske, nastalom oko 1584. godine u Kraljevoj Sutjesci, ali s tom razlikom da na toj verziji grba nema zvezde. Ono što je ipak nesporno, u kontekstu vremena nastanka ilirske heraldike, polumesec predstavlja Bogorodicu, a zajedno sa zvezdom Bogorodicu koja drži Hrista. U Ilirskom grbovniku među slikama vladara i svetitelja, Bogorodica je prikazana kao zaštitnica Bosne.
Treći grb je veoma neobičan i pripisuje se Bosni. Čini ga crveni okresani Andrejin krst na koji su pobodene dve zlatno krunisane glave Etiopljanki. Preko svega ovoga nalazi se mali umetnuti štit sa grbom Ilirije. Korene ovog neobičnog grba nalazimo još u nemačkim grbovnicima iz 14. veka, ali izvorno se ovaj grb najverovatnije odnosio na neku drugu zemlju sličnog naziva. To potvrđuju i mnogobrojni kasniji izvori nastali nezavisno od ilirske heraldike. Oni su tu zemlju smeštali na prostoru današnje Poljske i Moldavije, ili čak Bugarske. Umetnuti štit sa grbom Ilirije idejno predstavlja Bosnu kao naslednicu Ilirije, ali simbolika samog grba Bosne do danas ostaje zagonetka.
Četvrti je grb Dalmacije, koga čine tri zlatne leopardove glave na plavom polju. Glave su prikazane u rasporedu 2-1, a svaku glavu nadvisuje po jedna zlatna kruna. Najstarije korene ovog grba nalazimo još u 13. veku, i to u heraldičkim izvorima prvog reda, jednom engleskom i jednom francuskom grbovniku gde se ovaj grb pripisuje Slavoniji. Ono u čemu je razlika u odnosu na kasniji grb Dalmacije, jeste što su umesto krunisanih leopardovih glava prikazane glave trojice kraljeva. Nešto kasniji izvori ovaj grb još donose u varijanti sa crvenim štitom i srebrnim lavljim ili leopardovim glava, kakav se najčešće pripisuje Dalmaciji i Hrvatskoj. U simboličkom smislu, ovaj grb u svakoj svojoj varijaciji naglašava vladarsku moć i vladarski status.
Peti po redu je grb Hrvatske, koga čini srebrno-crveno šahirano polje sastavljeno od 20 kvadrata u rasporedu 4×5. Prve korene ovog grba nalazimo na jednoj pomorskoj karti iz 1492. godine, gde je prikazan šahirani heraldički baner, sastavljen od 49 kvadrata u rasporedu polju 7×7 i na kome se smenjuju zelena i srebrna tinktura. Varijacije u broju kvadrata, kao i zelenu boju, koja ponekad varira u crnu ili plavu, sretaćemo kao grb Hrvatske i u mnogim kasnijim izvorima. O simbolici ovog grba teško je govoriti, imajući na umu da šahirano polje u heraldici predstavlja tek razvijeniji način podele štita. Slične grbove srećemo još u vreme najranije heraldike i njih odlikuje upravo geometrijska jednostavnost i odsustvo heraldičkih figura.
U sledećem broju – Grbovi zemalja južnoslovenskog prostora (III deo).
Branko Todorović i Milan Brašanac
