Srpski DNK projekat: Grbovi zemalja južnoslovenskog prostora (I deo)
Znate li ko su vam bili preci? (9)
Koliko puta ste slušali kako vam babe, dede ili roditelji pričaju o vašim precima, navodeći njihova imena, kad i gde su živeli, a da o tome sada ne znate ništa.
Da li Vi znate istoriju svoje familije? Da li vaša familija ima svoj grb? Šta znači vaše ime ili prezime? U današnje vreme je uz pomoć DNK testova lako proveriti da li je možda baš vaša familija u srodstvu sa Nemanjićima, Teslom, Đokovićem ili možda sa Karlom Maldenom, Pitom Maravićem, Džordžom Fišerom, Džejkom Aleksom Mandušićem, Lensom Šijanom ili Mičelom Pejdžom (o njima možete više pročitati u broju 27 od avgusta 2018. godine koji možete naći na našem sajtu www.balkancitymagazine.com)
Zato ćemo vam u narednih nekoliko brojeva predstaviti Društvo srpskih rodoslovaca „Poreklo“ iz Beograda, koje se od 2012. godine bavi istraživanjem porekla našeg naroda. Oni su pokrenuli Srpski DNK projekat, koji ima za cilj da iz dobijenih podataka sagleda strukturu našeg naroda. Osim o ovom projektu pisaćemo i o poreklu imena, poreklu prezimena, grbovima…
Grbovi zemalja južnoslovenskog prostora (I deo)
Grbovi zemalja južnoslovenskih prostora danas se koriste najviše zahvaljujući ilirskoj heraldici nastaloj krajem 16. veka. Ona je bila karika koja je u većini slučajeva bila spoj državotvornih tradicija srednjeg veka sa modernim državnim tradicijama začetim kod Južnih Slovena u 19. i 20. veku.
U prepisima Ilirskog grbovnika za čiji protograf možemo smatrati da je nastao pre 1591. godine, naredna četiri veka verno su prenošena heraldička znamenja deset zemalja idealnog Ilirskog carstva, čijom „obnovom“ su tvorci grbovnika želeli da zainteresuju hrišćanske vladare toga vremena s ciljem oslobođenja Balkanskih zemalja od Osmanskog carstva.
Tako gotovo svaki prepis Ilirskog grbovnika, od kojih je nama danas dostupno 19, a identifikovano više od 40 prepisa, koje pominju razni izvori u prošlosti, sadrži grbove sledećih zemalja: Makedonije, Ilirije, Bosne, Dalmacije, Hrvatske, Slavonije, Bugarske, Srbije, Raške i Primorske (i Humske) zemlje; a sve ih objedinjuje kompozitni apokrifni grb cara Dušana.
Ovu listu grbova značajno je proširio Pavle Vitezović u svojoj Stematografiji, štampanoj na latinskom jeziku 1701. godine u Beču, koju je obogatio sa još 45 grbova raznih zemalja i pokrajina u kojima su živeli Sloveni, pa su se tako u ovoj bakroreznoj knjizi našli i grbovi Moravske, Ugarske, Rusije, Vlaške, Grčke, Turske.
Značaj Vitezovićev dela prepoznao je i patrijarh Arsenije IV Jovanović Šakabenta, koji je naručio prevod ovog dela na slavenosrpski jezik i dopunio ga likovima 29 južnoslovenskih vladara i svetitelja, a ceo ovaj projekat izvršio je zograf Hristofor Žefarović i bakrorezac Toma Mesmer u Beču 1741. godine.
Izvori beleže da je Žefarovićeva Stematografija bila najtraženija i najbolje primljena knjiga toga doba, a posebnu popularnost steći će u krugovima one klase društva koja se već istakla u borbi za veća prava srpskog naroda u Habzburškoj monarhiji i demokratskije odnose u društvu, što će ubrzo dovesti i do zabrane Stematografije od strane austrijskih vlasti.
Dizanjem bune protiv dahija i početkom Prvog srpskog ustanka u Smederevskom pašaluku 1804. godine ustanicima su iz Srpske Vojvodine pored ostale vojne pomoći stigle i raskošno vezene vojvodske zastave sa grbovima Srbije i Tribalije, nastale upravo pod uticajem Žefarovićeve Stematografije, a samom voždu Đorđu Petroviću Karađorđu pečat sa grbovima Nemanjića, Srbije i Bosne i natpisom „Milošću Božijom Đorđe Petrović svega naroda srpskoga i bosanskoga“, koji možda i najbolje odslikava ideju Stematografije.
U sledećem broju – Grbovi zemalja južnoslovenskog prostora (II deo).
Branko Todorović i Milan Brašanac
