Banje u Srbiji – Prolom Banja

Prolom Banja jedna je od najmlađih banja Srbije, iako se zna da su njeni lekoviti izvori korišćeni još u praistoriji. Arheološka istraživanja ukazuju da su lekovite vode Prolom Banje korišćene neprekidno od praistorije do mlađeg turskog doba, kada su sve banje u Srbiji zapustele. Posle Prvog svetskog rata počinje lokalno korišćenje toplih izvora na privatnom posedu Ćurčić, a od 1956. godine širi se glas o čudotvornom izlečenju pojedinih banjskih gostiju. Od 1961. godine zemljište sa toplim izvorima postalo je vlasništvo preduzeća “Planinka” iz Kuršumlije i to je omogućilo vrlo intenzivan razvoj banje i širenje banjskog naselja. Prolom Banja zvanično je otvorena tek 1968. godine. Iste godine u njoj je sagrađen i poznati hotel „Radan“, koji je od prvobitnog kapaciteta od samo 28 ležaja izrastao u moderan hotel, opremljen savremenom opremom za dijagnostiku, lečenje, terapiju i rekreaciju.

Geografija i klima

Prolom Banja smeštena je na jugu Srbije, na krajnjem jugoistoku opštine Kuršumlija, na 598 m nadmorske visine, u nekadašnjem vulkanskom planinskom kraju na južnim padinama planine Sokolovice. Ušuškana je u Prolombanjskoj kotlini, omeđena planinama Sokolovica na severu, Arbanaške na severoistoku, Radana na istoku, Prolomske planine na jugu i Mejanske planine na jugozapadu. Jedna je od tri banje koje se nalaze u okolini Kuršumlije, pored Kuršumlijske i Lukovske, a među njima je najmlađa, a ujedno i najposećenija. Usled povoljne nadmorske visine, koja se proteže u rasponu od 550 do 668 m i svrstava je među najviše banje Srbije,  i okruženosti planinama srednje visine (1000-1400 m), u Prolom Banji je zastupljena umereno kontinentalna klima sa osobinama subalpske. Leta su umereno topla, sa manje padavina, puno vedrine i prijatno svežim noćima. Zime su duge, hladne, sa dosta snega. Od klimatskih faktora, karakterišu je i mala vlažnost vazduha, uz umerene vetrove.

Čuvena Prolom voda

Prolom Banja najpoznatija je po svojoj mineralnoj, flaširanoj Prolom vodi. Ova voda pripada retkoj vrsti mineralnih voda, visokih balneoloških vrednosti, koje je čini pogodnom za široki spektar indikacija. Njene dve izrazite karakteristike su oligomineralnost – mnogo minerala u malim količinama i alkalnost. Prolom voda spada u visokoalkalne, jer pH vrednost na njenom izvoru ne pada ispod 8,5 i ne penje se iznad 9. Lekoviti uticaji Prolom vode na ljudski organizam su snažni i dokazani. Ova mineralna voda smanjuje kiselost želudačnog soka, utiče na izlečenje organa za varenje i povećava alkalnost u krvi, što poboljšava procese disanja i ishrane ćelija – razlog za posebnu preporuku dijabetičarima, kojima je kao posledica bolesti narušen balans krvi. Najpoznatija je po snažnom delovanju na izbacivanje kamena i peska iz bubrega, a povoljno utiče na sve bolesti bubrega, čiji je uzrok velika kiselost urina. Poseduje izraženo diuretičko i bakteriostatno dejstvo.

Izleti i rekreacija

Uređene staze zdravlja u Prolom Banji, najbolji su vid rekreacije kojom se možete baviti dok tamo boravite. Razlog za to je njihova ukupna dužina od čak 28,4 km, kao i mesta do kojih staze vode. Jedno od tih mesta je Đavolja varoš, do kog se stazom zdravlja iz Prolom Banje stiže nakon 11 km. Đavolja varoš nalazi se na planini Radan i jedinstveni je prirodni fenomen u Srbiji, dok je u svetu takav geomorfološki tip veoma redak. Đavolja varoš, koja je pod zaštitom države kao spomenik priprode prvog stepena, sastoji se od više od 200 zemljanih figura, smeštenih u dve doline nazvane Đavolja i Paklena dolina. Njihova izuzetnost i nemogućnost običnog naroda da objasni nastanak ovog fenomena, u prošlosti su doveli do ispredanja legendi, od kojih su danas najpopularnije tri. Po prvoj, zemljane figure predstavljaju okamenjene svatove, koji su pokušali da venčaju brata i sestru. Druga legenda ih predstavlja kao okamenjene đavole, koje su đaci nadmudrili u opkladi. Po trećem mitu figure su takođe okamenjeni đavoli, ali oni kojih su se ljudi oslobodili kada su prespavali na tom mestu. Danas je Đavola varoš, poznata u celom svetu i posećuje je veliki broj turista kako iz zemlje tako i iz inostranstva. Od ostalih atrakcija, u samoj Prolom Banji nalazi se crkva Lazarica iz 1890. godine, jedina crkva brvnara u Topličkom kraju. Neolitsko nalazište Pločnik, staro 7.500 godina, od Prolom Banje je udaljeno 28 km. U njemu su se nalazile prve topionice bakra na Balkanu, a napravljena je i rekonstrukcija seoskog naselja iz tog perioda. Nedaleko od Pločnika, mogu se obići i ostaci rimskih termi. Staze zdravlja vode i do  Crkve Sv. Petke (dužina staze 1,5 km), koja je iz perioda dinastije Nemanjić, a sagrađena je od kamena i prekrivena kamenim pločama.

Kako doći do Prolom Banje?

Prolom Banja udaljena je od Beograda 290 km, od Kuršumlije 23 km, od Novog Sada 410 km, od Niša 82 km, od Leskovca 75 km i Kruševca 90 km. Sa ovim mestima povezana je autobuskim linijama, a gosti koji dolaze iz pravca Beograda do Prolom Banje će stići autoputem Beograd – Niš, a nakon isključenja sa autoputa do Prolom Banje se stiže vožnjom magistralnim putem Niš – Rudare.

Prolom Banja puža mogućnosti kako aktivnog tako i pasivnog odmora, pa bilo da vam je cilj da se jednostavno opustite i uživate u banjskim lekovitim vodama, ili da vidite i naučite nešto novo, Prolom Banja vas neće razočarati.