Srpske tvrđave – Užička tvrđava

Pored Užica se ne može proći a da se ne vidi njegova tvrđava. Moćna, blistava, sa neverovatne strmine, gotovo među samim oblacima, ona prati svaki pokret u dolini reke Đetine uz koju se svio jedan od najpromentijih puteva u Srbiji.

U srednjem veku tu je bio karavanski put kojim se putovalo, kao i danas, do Jadranskog mora, Bosne, Dubrovačke republike i Hercegovine. Bio je uvek krcat ljudima i karavanima, kao što je danas prometan. Koliko je samo ljudi i raznih vrsta vozila prošlo putem od kada postoji tvrđava, koju Užičani jedbnostavnu zovu Stari grad – ne može se izbrojati. Ta misao uzbuđuje i vodi u prošlost u vreme kada je ovo drevno zdanje podigla vlastelinska porodica Vojinović sa jednim ciljem, da štiti karavane i robu i grad Užice.

Smatralo se da je tvrđava koju su sagradili Vojislav i Altoman Vojinović, neosvojiva! Visoka sa pogledom na sve strane nije joj se moglo prići.

Ali ubrzo će se pokazati da je osvojiva i to u jednom događaju koji prikazuje srpsku vlastelu koja se bori između sebe za teritorije.

Zbilo se to u vreme kada je utvrđenjem gospodario mladi župan Nikola Altomanović (1366-1373). 

Moćni susedi, u borbi za prevlast, odlučili su da napadnu mladog velmožu i otmu mu posede i utvrđenje. Napad se zbio novembra 1373. godine. Snage kneza Lazara (1371-1389), bana Tvrtka (1353-1391) plus vojnici kralja Mađarske Lajoša I (1342-1382) koje je predvodio mačvanski ban Nikola Gorjanski Stariji započele su opsadu tvrđave. Udarali su po kamenoj tvrđavi i đulad iz topova i kamenje iz opsadnih sprava i strašna kiša raznih projektila je zasipala Gornji grad.  Veliki župan Nikola Altomanović nije imao izbora: predao se.

Istorija je zabeležila da je po naredbi Stefana Musića i uz saglasnost kneza Lazara, velmoža oslepljen. Njegovi posedi koji su bili zamašni, razdelili su osvajači.

Narednih godina, bila je u srpskim rukama sve dok je nisu zauzeli Turci, a onda jedno vreme i Austrijanci, pa opet Turci koji su u njoj imali sigurno sklonište od hajduka i srpskih ustanika.

Doživeće i konačni pokušaj ubistva kada je dignuta u vazduh, zajedno sa još šest velikih utvrđenja u Srbiji, 1863. godine. Uništenje utvrđenja bio je deo ugovora kneza Mihaila i Osmanskog carstva koje je povuklo svoje vojnike iz Srbije.

Užičani je nikada nisu napuštali. I tako polurazrušena i nesređena, bila je mesto gde se izletovalo, šetalo, kasnije je preraslo u mesto za pozorišne predstave i priredbe.

Onda su država, grad, i američka ambasada, pomogle da se Stari grad obnovi, radovi su završeni 2021. godine. Napravljen je i most preko reke Đetine koji vodi do utvrđenja pa se i sa te strane tvrđavi može prići.

Svetli Gornji grad noću pod reflektorima koji bacaju svetlost niz strminu sve dole, do tihih talasa reke Đetine. Tu se pomeša sa svetlom automobila koji neprekidno jezde pa zajedno svetlost utone u reku i sitno treperi. Sve je tu osvetljeno, da duša oslepljenog mladog župana može da vidi svoju tvrđavu.

Dijana Dimitrovska