YU ROCK ISTORIJA – RITAM BRATSTVA I JEDINSTVA

Rock muzika je činila Jugoslaviju celinom isto koliko je Jugoslaviju činila delom sveta. U godinama kada je rock and roll počeo da osvaja svet, sluh Jugoslovena bio je izoštren i uperen ka onome što je najbolje. Rock koji se pevao na engleskom i na našem jeziku osvajao je ceo prostor države bratstva i jedinstva.

Novi zvuk potekao je iz Amerike i bio je vesnik novog doba u svetu posle Drugog svetskog rata. Bilo je to više od muzike, nov način života, razmišljanja, nove slobode i celokupan životni stil generacija koje su dolazile. Bio je to zvuk promena koji se širio brže i lakše zahvaljujući tehnologijama komunikacije koje su se munjevito razvijale. Svet je počeo da pulsira u novom, zajedničkom ritmu a taj zvuk relativno brzo je stigao i do Jugoslavije.

“Prvoborci” rock revolucije u YU su prvo morali da se izbore za vizuelni identitet pa tek  kasnije za muzički. Teško je proceniti ko je prvi počeo, da li su momci bili hrabriji puštajući kosu do ramena a brade do pupka ili devojke koje su preko noći skraćivale suknje iznad kolena i ostavljale brushaltere kod kuće. Zna se da je 1965. godine prvi dugokosi roker bio Zoran Miščević, pevač beogradskih Silueta  a već 1967. u članstvo SKJ upisuje se i prvi dugokosi omladinac. Rock muzika je omladini donosila nagoveštaj novog načina komunikacije, otklon od nametnutih obrazaca ponašanja, prostor za mladalački bunt i prevrednovanje prethodnih generacija. Nova muzika je imala različite forme u Jugoslaviji, od onih društveno prihvatljivih koje su bile odobravane od šire publike do potpuno buntovničkih i skandaloznih.

U ranim šezdesetim, moderna muzika se slušala na radiju, najpopularnija inostrana stanica je bio Radio Luksenburg. Ploče su donosili iz inostranstva i one su se preslušavale  na kućnim zabavama. I naravno, put inostranstva su odlazili istaknuti pojedinci, medju njima reprezentativac u šahu Svetozar Gligorić, košarkaš Radivoje Korać, čuveni fudbaler Dragoslav Šekularac a te ploče su emitovane u kultnoj emisiji Nikole Karaklaića “Sastanak u devet i pet”, prvoj radijskoj formi specijalizovanoj za rok muziku. Svirke su se uglavnom održavale u salama srednjih škola i fakulteta, studentskim domovima.

Za medijski proboj rok muzike u Jugoslaviji od velikog su značaja bili časopisi “Ritam” i “Džuboks” posvećeni isključivo rok i pop muzici. Smatra se da je nastup “VIS” – “vokalno instrumentalni sastav” Iskre u Petoj beogradskoj gimnaziji 1962. godine bio prvi pravi rok nastup sa “pravim” zvukom jer su oni prvi imali fabrički izradjena pojačala i instrumente.

Prvi dugokosi roker Zoran osnovao je i jednu od prvih rok grupa Siluete 1961. godine u Beogradu. Grupa je svirala na svim značajnim mestima za rok muziku tog doba, u Domu omladine, Taš kafeu i Euridici. Davne 1965. godine svojim izgledom su šokirali ljude na nastupima jer su pratili pobunjeničku modu koja je postajala popularna u svetu, nisu bili uredno podšišani i ispeglani kao svi ostali muzičari u to vreme. Zoran Miščević je privlačio puno pažnje svojom dugom kosom ofarbanom u plavo, ne samo na nastupima već i na ulici ljudi su dovikivali za njim i želeli da ga ošišaju. On je definitovno bio prva mega zvezda na prostorima Jugoslavije, dobijao je gomile pisama od obožavateljki iz cele zemlje. Grupa Siluete bila je skandalozna na nastupima u maniru zapadnih zvezda, ni malo nisu zaostajali. Na koncertima je bilo lomljave stolica, tuča, cepanja garderobe, poneka flaša u glavu i  navodno se bar jednom desilo da se potuku sa publikom. Živeli su pravi rock život i neko vreme svirali u klubovima po Evropi.

 Jedna od prvih grupa popularne muzike umerenija od Silueta počela je sa radom 1962. godine pod nazivom Zlatni dečaci. Njihov način da osvoje publiku bio je potpuno drugačiji. U početku su svirali na igrankama i pokusavali da se probiju na radiju obradama klasične muzike kao sto je Labudovo jezero i Nabuko. Prvi snimak tih kompozicija napravili su za izdavačku kuću u Holandiji a zatim i za naš Jugoton 1966. godine. Nakon toga svirali su obrade stranih hitova u svom prepevu tekstova, i svirali su za Mikija Jevremovica pesmu Oprosti ljubavi.

Sarajevska grupa Indeksi osnovana je 1962. godine, članovi su bili student i tako su i odabrali naziv benda. U početku su svirali instrumentalnu muziku i obradjivali strane hitove na svom jeziku, učestvovoali su i na takmičenju za Pesmu Evrovizije 1967. godine. Sa dolaskom Kornelija Kovača u grupu sve više izvode svoje kompozicije i idu na dugu turneju po SSSR. Kroz grupu su prošli mnogi talentovani pojedinci koji su kasnije imali karijere u drugim sastavima. Indeksi ostaju upamćeni po besmrtnim hitovima kao sto su Sve ove godine, Bacila je sve niz rijeku, Sanjam, Jedina moja i Ti si mi bila naj, naj.

Zlatni akordi je zagrebačka grupa osnovana 1963. godine u kojoj je karijeru počela Josipa Lisac. Prva su grupa kojoj je dozvoljeno da u original snimi strani hit My Generation grupe The Who za Jugoton 1967. godine. Upisali su se u istoriju hitovima Voljeti, to je radost i To je naša ljubav.

Crni biseri naziv je beogradske grupe koja je nastala 1963. godine i u kojoj je svirao čuveni radijski voditelj  Vlada Janković Džet. Svirali su obrade stranih hitova kao i većina muzičara u to vreme ali su imali i svoje kompozicije kao što je Nisam više taj. Ostaće upamćeni kao bend koji se pojavljuje u legendarnom filmu  Kad budem mrtav i beo u kojem Dragan Nikolić glumi Džimija Barku. Kroz svoju karijeru često su pisali songove za beogradska pozorišta.

Arsen Dedić je jedno od najvećih imena jugoslovenske muzike i začetnik autorske pesme i šansone šezdesetih godina. Njegova karijera je izuzetno bogata i u početku vezana za festivale na kojima često pobedjuje. Prvi album objavio je 1969. godine i na njemu se nalazi nezaboravna pesma Sve sto znaš o meni a već na sledećem albumu je čuvena pesma O mladosti. Arsen Dedić je i autor brojnih kompozicija koje su izvodili mnogi poznati muzičari kao sto su Bjelo dugme, Josipa Lisac, Zdravko Čolić i drugi a i komponuje za svoju suprugu legendarnu pevačicu Gabi Novak.  Glumio je u čuvenom filmu Višnja na Tašmajdanu 1968. godine i objavio knjigu poezije gde se nalazi i besmrtna pesma Ne daj se Ines.

Grupa pod nazivom Elipse iz Beograda pobedila je 1965. godine na Gitarijadi na Sajmištu i mnogi ih pamte po rivalstvu sa grupom Siluete. Negovali su stil rhytam and blues a jedno vreme im je pevač bio tamnoputi Edi Dekang, student iz Konga. Bili su medju najoriginalnijim sastavima tog vremena a kasnije su ispratili soul pravac u muzici.

Korni grupa je sastav Kornelija Kovača koji se po napuštanju Indeksa preselio u Beograd. Prvi put su nastupali 1968. godine a ubrzo im se kao pevač pridružio legendarni glas jugoslovenskog roka Dušan Prelević Prele, mada nije dugo ostao u grupi zbog svoje buntovnicke prirode. U svojoj muzici koristili su i etno elemente mada su bli poznati po progresivnom zvuku koji nije baš odgovorao opštem ukus tog vremena. Godine 1969. njihov pevač postaje talentovani Dado Topić i tada snimaju neobično duge i progresivne kompozicije za to vreme, kao što je Jedna žena. Snimili su muziku za film Bube u glavi u kome glume Milja Vujanović i Dragan Nikolić. Jedan od njihovih  hitova je pesma Trla baba lan koju je otkupila velika kompanija Philips i desetine pevača širom sveta snimili su svoju verziju ove pesme. Učestvovali su na Pesmi Evrovizije 1974. godine kada je pobedila grupa ABBA. Njihovi albumi svakako ulaze u antologiju naše muzike a to su Korni grupa iz 1972. godine i dupli album Mrtvo more iz 1975.

Josipa Lisac je ime koje i danas vlada na muzičkim prostorima bivše Jugoslavije. Samostalnu karijeru zapocela je 1968. godine nastupom na Opatijskom festivalu gde je pevala pesmu Što me čini sretnom koju je napisao Arsen Dedić. Njen prvi album Dnevnik jedne ljubavi važi za jedan od najboljih debi albuma u istoriji jugoslovenske muzike. Pored hitova O jednoj mladosti, Srela sam se s njim, Dok razmišljam o nama, Gdje Dunav ljubi nebo i Magla ostaće upamćena po ekscentričnom stilu i  moćnom vokalu.

Pro Arte je grupa u kojoj je pevao Vladimir Savčić Cobi. Popularnost na prostorima cele Jugoslavije stekli su već sa prvim singlom Takav je život. Najveći i nezaboravni hit im je pesma Lola a uglavnom su nastupali na festivalima. Ostaće upamćeni i po pesmama Nemoj draga plakati i Tko te ljubi dok sam ja na straži. Cobi je kasnije nastavio karijeru bez grupe i jedan je od najprepoznatljivijih vokala bivše Jugoslavije.

Sedamdesete su donele više slobode i još više muzike. Rock muzika je postala nešto što prirodno ide uz mladost. Tih godina nastali su mnogi bendovi koji će vladati scenom nekoliko decenija, neki čak i danas, Bjelo Dugme, Yu grupa, Parni valjak, Prljavo kazalište, Riblja čorba, Azra…

 

U sledećem broju Balkan City Magazine… nova dekada rock muzike –sedamdesete!